Termoeletrik Etki Nedir?
Enerji türleri birbirine dönüşüm sağlayabilmektedir. Aslında formüler yapıdaki birçok bilimsel olay tersinir özellik taşımaktadır. Örneğin bir bobin içinde hareket eden elektrik akımı manyetik alanla buluşunca dönme hereketi oluşturmaktadır. Bunun tam tersi de mümkündür. Bobin telleri üzerinde hareketli(değişken) bir manyetik alan sağlanabilirse elektrik akımı oluşmaktadır.
Buna benzer bir durum da elektrik enerjisinden ısı enerjisi üretmek için de söz konusudur. Eğer elektrik akımı ısı üretebiliyorsa ısı da elektrik oluşturabilir. Bu varsayım gerçekten doğrudur ve uygun yöntemlerde ısı kullanılarak elektrik üretilebilmektedir.
Isıl farklardan yararlanarak elektrik enerjisi üreten sistemlere termoelektrik jeneratör denir.
Temoelektrik Jeneratör Nasıl Çalışır?
Termoelektrik modülün içinde P - N tipi yarı iletken maddeler bulunur. Bu yarı iletken maddelerin dışı seramik bir tabakayla kaplanmıştır. Bu seramik iyi bir ısı iletkeni olmasının yanında güçlü bir elektriksel yalıtkandır. Eğer modülün (Peltier) uçlarına  elektrik akımıverilirse bir taraftaki ısıyı diğer tarafa taşıyarak ısı veren alanın soğuması sağlanmaktadır. Peltier etkisi veya Seebeck etkisi olarak tanınan bu olay yardımıyla basit soğutucular yapılabilir. Bilgisayarlarda işlemci soğutma sistemleri, otomobillere kullanılan mini buz dolapları bu şekilde çalışır.
Elektrik akımının oluşturduğu bu ısı alış verişi tersinden uygulanarak akımın kendisi sağlanmaktadır. Bilim Teknik dergisinde Fırat Üniversitesi Elektrik - Elektronik Bölümü tarafından hazırlanan bir düzenek termoelektrik etkiyi oldukça güzel bir şekilde açıklamış.
Bu düzenekte Sıcak ve soğuk su, Peltier(modül), alüminyum levha, termal macun, akımın oluştuğunu ölçmek için Dc motor veya led lamba kullanılmış.
Düzeneğin Hazırlanması
Düzenekte görüldüğü gibi bardaklarda bulunan sıcak ve soğuk
sulardaki ısı farkı alüminyum plakalar yardımıyla
termoelektrik
modüle ulaştırılıyor. Modüldeki enerji farkının elektrik akımı oluşturduğu ve led lambanın ışık verdiği üstte görülüyor.
Nerelerde Kullanılır?
Termoelektrik teknolojisi 19. yüzyıl ortalaraından beri biliniyor olmasına karşılık yeterince işlevsen bir kullanım alanına ulaşamamıştır. En yoğun kulanım alanı elektrik üretimi değil de soğutma alanında olmuştur. Otomobillerde kullanılan küçük buzdolapları, bilgisayar işlemcilerinin soğutulması, otomobil egzozlarında oluşan ısıyı enerjiye dönüştürme gibi alanlarda kullanılmaktadır.
Termoelektrik modül buz dolaplarında olduğu gibi gaz sıkıştırıcı kompresörler kullanmadığı için oldukça sessizlerdir. Bu yüzden klimalarda da kullanılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. |
