Yılı
|
Türkiye
B2O3
|
Amerika
B2O3
|
Diğerleri
B2O3
|
Dünya Toplam
B2O3
|
Dünya Toplam
Brüt
|
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
|
122
229
248
255
291
242
220
301
346
281
320
333
306
260
331
259
349
374
473
447
476
460
402
410
433
435
494
475
475
|
510
515
551
602
562
547
572
667
706
725
710
671
551
578
605
577
571
625
578
562
608
626
554
574
550
728
581
604
619
|
136
140
171
174
199
200
170
176
212
209
220
208
205
201
212
218
234
300
336
355
301
290
364
335
391
423
451
430
417
|
768
884
970
1.031
1.052
989
962
1.144
1.264
1.215
1.250
1.212
1.062
1.039
1.148
1.054
1.154
1.299
1.387
1.364
1.385
1.376
1.320
1.319
1.374
1.586
1.526
1.509
1.511
|
1.452
1.733
1.905
2.025
2.228
1.993
1.958
3.422
3.813
3.670
3.400
3.709
3.420
3.385
3.668
3.655
3.661
4.020
4.270
4.231
4.066
4.043
3.867
3.660
3.951
4.301
4.496
4.311
4.205
|
Başlıca bor üreticisi ülkeler:
ARJANTİN:
Arjantin; dünyada bor üretilen en önemli ülkelerdendir. 1998
yılında 123.000 ton B2O3 içeren
350.000 t ham bor üretimi ile dünyada önemli bir yere sahiptir.Önemli
bor rezervleri Jujuy, Salta
ve Catamarca(Peru yakınlarında) bulunmaktadır. Genellikle; kolemanit,
üleksit, tinkal veya inyoit türü mineraller bulunmaktadır.
Önemli üreticiler ise; RTZ Corp'nin bağlı şirketi Borax Arjantina
SA, Uluslararası SR Minerals Barbados şirketinin bağlı kuruluşu
Sucersal Argantina
ve Ulex SA gibi.'dir.
BOLİVYA:
1998 yılı üretimi yaklaşık 5.000 tondur. Yaklaşık 65 milyon
ton, ortalama % 55 B2O3 tenörlü borlar(özellikle tinkal ve
üleksit) ile %65 tenörlü en az 8 milyon ton borik asit rezervi
mevcuttur.
Boron Chemicals Processses firmasının, ki Boron Chemicals International
Ltd ile Trans America Industries Ltd firmalarının ortak kuruluşu
olup, 1992 yılında 30.000 ton ham bor cevheri üretimi yaptığı belirtilmektedir.
Buradan üleksit,borik asit ve sodyum perborat üretmiştir. Ayrıca,
Boron Chemicals International ile Teck Corp 1992 yılında yıllık 75.000
ton sentetik kolemanit üretmek için anlaşmışlardır. Fakat bu proje
daha sonra iptal edilmiştir(Roskill, 1999).
1996 yılında Boron Chemicals International ile Teck Corp.
16.6 % B2O3 içeren yaklaşık 2 milyon ton rezerv tespit edilmiştir.
Yıllık 75.000 ton üretim tesisi için 28 milyon $ yatırım
gerekmektedir.
Bolivya' da diğer bor üreticileri ise Compania Minera Tierra
Ltd, Copla Ltda ve Lithium Company of America' dır. Bu firmalardan
Compania Minera Tierra ltd ve Copla Ltda üleksit üretimi
yapmaktadırlar. Compania Minera Tierra Ltd ürettiği üleksiti öğütülmüş
konsantre olarak
% 42 B2O3 bazında torbalı satmaktadır. Copla ltda ise cüzi
miktarda üleksit üretimi yaparak tamamını ihraç etmektedir.
ŞİLİ
Şili bor yatakları Arjantin ve Bolivya sınırında oluşmuştur.
Esas üretimi üleksittir. En büyük
üretici Quiborax olup, üleksit ve borik asit üretmektedir.
Minera del Boro, Minera Ascotan, Boroquimica diğer küçük üreticilerdir.
Şili 1998 yılında 170.000 ton cevher üretmiştir. 1997 yılında,
16.014 ton üleksit ve 28.593 ton borik asit ihraç etmiştir.
1996 yılında ise 12.718 ton doğal bor ihraç ve 8.206 ton ise
ithal etmiştir.
Minera del Boro ürettiği üleksit ve borik asiti Brezilya, Kolombiya
ve ABD ve İsviçre'ye ihraç etmektedir.
Quiborax ise dünyada bilinen en büyük üleksit yataklarına
sahiptir. Tahmini rezervler toplamı
1.500
milyon ton B2O3 olarak verilmektedir. Firma borik asit,
sentetik kolemanit ve satılıküleksit üretimi için 150.000 ton
üleksit üretimi gerçekleştirmektedir. Yıkanmış üleksit esas
alınarak cam elyafı endüstrisi için üretim yapılmaktadır.Şirket,
24.000 ton kapasiteli sentetik kolemanit tesisini 1995 yılında kapatmıştır.Quiborax
firması, Frank and Shulte/Almanya firmasının bir kolu olan Frank's
Alloys and Mineral Corp.' u Asya, Avustralya ve Yeni Zelanda'
da borik asit pazarlaması için ajan tayin etmiştir. Ayrıca
Frank and Shulte, Quiborax firmasının üleksit ve sentetik kolemanit
satışlarında da dünya ajanıdır.SQM firması ise borik asit ve üleksit
üretmektedir. Az miktarda üleksit üreten SdadBoroquimica
ve borik asit üreten Occidental Chemical SAI gibi birçok şirket
vardır.
ÇİN
Çin Mineral Endüstrisi (China' s Mineral Industry) verilen
rapora göre Çin' in yıllık boraks
üretimi 10.000 ila 18.000 ton/yıl borik asit ile 77.000 ila
110.000 ton/yıl boraks olarak belirtilmiştir. Çin' deki rezervlerin
% 59' unun % 8.4 B2O3 muhtevalı boro-manyezit içerikli cevher
olduğu ve bütün rezervlerin ise 860.000 ton B2O3 seviyesinde olduğu
rapor edilmektedir.
Bu rezervlere ilave lityum bor rezervleri
bulunmuştur. Net istatistikler olmamakla birlikte; US Geological
Survey raporlarına göre; 1994 yılında 188.000 ton olan
bor üretimi 1998 yılında
140.000 ton'a düşmüştür.
Jilin, Lianoing, Quinghai ve Tibet bölgelerinde;
boraks, borik asit , 12.000 ton kapasiteli ham bor, 300.000 ton
kapasiteli ham demir bor ile askerit ve tetrabor üretilmektedir.
PERU
Peru' da esas bor üretimi üleksit olarak yapılmaktadır. Toplam rezervin
9 milyon ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Yıkanmış
öğütülmüş cevherin B2O3 içeriği%32 ile %36
arasında değişmektedir.
Peru' da, 1998 yılında; Quimica Oquendo
firması tarafından yıllık 30.000 ton kapasiteli ve yüksek
kaliteli borik asit tesisi açılmıştır. Şirket ayrıca; 15.000 ton/yıl
kapasiteli üleksit tesisine sahiptir. Peru' da İtalyan Colorobbia
Grup' un bir kolu olan Inka Bor tarafından da önemli oranda
bor üretimi gerçekleştirilmektedir.
RUSYA & KAZAKİSTAN
Uzun yıllar, eski Sovyetler Birliği' nin bor kaynaklarının
büyük bir kısmının Kazakistan' da bulunduğu ve toplam üretiminin
% 95' inin bu kaynaklardan karşılandığı rapor edilmiştir. 1974
yılında 319.000 ton olduğu tahmin edilen bor üretiminin 1996 yılında
1 milyon tonu geçmiş, ancak 1997-1998 yıllarında ise gerilediği
tahmin edilmektedir. Kazakistan'ın ham bor üretiminin ise
yıllık 40.000- 50.000 ton olduğu tahmin edilmektedir.
SIRBİSTAN
Sırbistan'da önemli bor rezervleri bulunduğu ifade edilmektedir.
Baljevac'da %37 B2O3 tenörlü
140.000 ton görünür rezerv tespit edilmiştir. Piskanja'da ise % 36-40
B2O3 tenörlü
10-12 milyon
ton cevher tespit edilmiştir.
1996 yılında; Ibar 5.000 ton/yıl kapasiteli borik asit tesisi planlamıştır.
Savaş nedeniyle borların aranması ve diğer yatırımlar tamamlanamamıştır.
İNGİLTERE
İngiltere' de yerleşik RTZ Corp. PLC firması ABD ve Arjantin'
de madencilik operasyonları
yapan dünyanın en büyük bor üreticisi olan RTZ Borax' ın
bir koludur. Firmanın Fransa ve İspanyada' daki borat rafinerilerinde
ve Hollanda' da bulunan stoklama ve terminalleri ile İngiltere'
deki depolama tesislerinde ortaklığı bulunmaktadır. RTZ Borax'
ın bir yan kuruluşu olan Borax Consolidated Ltd, 1980' li
yıllarda Belvedere' deki tesislerinde borik asit üretimi gerçekleştirmiş
ancak 1990 yılında kapatılmıştır. Bu tesisin üretiminin durdurulması
nedeniyle oluşan boşluk Borax Francais SA' nın Coudekerque/Fransa
fabrikasından karşılanmaktadır.
A.B.D.
ABD dünyada bor üretiminin % 41' ini gerçekleştiren ve dünya görünür
rezervlerinin % 24'üne
sahip olarak dünyanın en büyük borat üreticisidir. ABD Madencilik
Bürosu (US Bureau of Mines)' nun 1996 tahminlerine göre ABD
görünür bor rezervleri 40 milyon ton B2O3
ve muhtemel rezervler 210 milyon ton B2O3 tür.
Bütün ABD rezervleri Güney Kaliforniya' da olup, başlıca cevherler
tinkal, kernit ve tuzlu sulardaki boratlardır. Bunlar Boron,
Searles Lake ve Death Valley' de bulunmaktadır.
US Borax tarafından Boron' daki rezervler
toplam 25.9 milyon ton B2O3 olarak
bildirilmektedir. Searles Lake' deki rezervler ise 40 milyon ton
sodyum borat olarak verilmektedir. Death Valley'
de ise önem sırasına göre kolemanit, üleksit ve probertit rezervleri
bulunmakta ve bu rezervlerin ortalama % 18 ile 24 B2O3 bazlı
olmak üzere 181.000 ton ile 13.6 milyon ton arasında olabileceği
tahmin edilmektedir.
DÜNYA BOR TÜKETİMLERİ
Bor talebi, diğer endüstriyel minerallerde olduğu gibi, üretim
düzeyinin bir yansıması olarak kabul edilmiştir.
Dünya bor cevherlerinin ve rafine bor bileşiklerinin tüketimlerinin
artışı ve devamlılığı bu ürünlerin tüketiminin en fazla olduğu
sanayileşmiş ülkelerdeki; Borların imalatta girdi olarak kullanıldığı
yeni tüketim alanlarının bulunmasına, Borların halen girdi olarak
kullanıldığı mevcut nihai ürünlerin ve endüstrilerin tüketim taleplerine,
gelişmiş ülkelerdeki(özellikle Batı Avrupa ve Kuzey Amerika) ekonomik
duruma bağlı olarak değişmektedir.
Bazı sanayi dallarında konsantre, bazılarında ise rafine bor
ürünleri kullanılmaktadır. Bazı durumlarda ise uygunluk ve
fiyata göre rafine ve konsantre bor ürünleri birbirlerinin
yerini alabilmektedir. Diğer bazı durumlarda ise tüketici farklı
rafine bor ürünleri ile birbirinin yerini alabilmektedirler. Bazı
bor ürünleri; diğer bor ürünlerinin ham maddesi olabilmektedir.
Aşağıda bazı ürünlerle ilgili bilgi
verilmektedir:
Kolemanit; borik asit ve boraks üretiminde
kullanılırken, birçok uygulamada ise direk kullanılmaktadır.
Sodyumun tercih edilmediği tekstil kalite cam elyafı gibi
cam sanayiinde kolemanit direk kullanılabilmektedir. (Kolemanit'ten
borik asit, boroksit ve sodyum perborat üretilmektedir.)
Tinkal'den
boraks dekahidrat, boraks pentahidrat ve susuz boraks üretilmektedir.
Üleksit ve probertit; gibi mineraller ise kaliteli
cam elyafı ve ve borosilikat camlarında ve diğer
boratların üretilmesinde kullanılmaktadırlar.
Boraks pentahidrat, boraks dekahidrat,
susuz boraks, borik asit, bor oksit ve zenginleştirilmiş
kolemanit ile zenginleştirilmiş üleksit
gibi Bulk Boraks ürünleri yüksek miktarda kullanılmaktadırlar.
Özel bor bileşikleri; perborat gibi bileşikler
deterjan sanayiinde kullanılmaktadır.
Dünya toplam borat tüketimi B2O3 içeriği
olarak yaklaşık 1,5 milyon ton olarak tahmin edilmektedir.
Tüketim değeri, üretim gibi 1970'den bu yana ikiye katlanmış olup,
bu değere sabit yıllık artışlarla değil, daha ziyade, çok sayıda
aşırı talep dönemlerinin sonucu olarak ulaşılmıştır.
1980'lerin başında Dünyadaki ekonomik
durgunluk nedeniyle düşen bor talebi, 1988-91 arasında yılda 1,3
milyon ton'a yükselmiş, bu tarihten sonra durgunluk tekrar borat
talebini düşürdüyse de, büyük pazarların yeniden ele geçirilmesiyle
1994'den itibaren dünya talebi artarak 1997'de yaklaşık 1,5
milyon ton'a ulaşmıştır. Bu miktarın bölgelere göre
dağılımı Tablo 2.3'de verilmektedir.
Nihai Kullanım Alanlarına Göre Dünya Bor
Tüketimi (1997,Bin ton)
|
Kuzey
Amerika
|
Güney
Amerika
|
Batı
Avrupa
|
Doğu
Avrupa
|
Asya/
Pasifik
|
Afrika/
Orta
Doğu
|
TOPLAM
|
Yalıtım cam elyafı
|
168
|
16
|
97
|
8
|
13
|
*
|
302
|
Tekstil cam elyafı
|
67
|
39
|
7
|
16
|
31
|
1
|
161
|
Borosilikat cam
|
51
|
32
|
55
|
16
|
25
|
|
179
|
Seramik
|
13
|
37
|
69
|
12
|
30
|
1
|
162
|
Tarım
|
17
|
14
|
14
|
2
|
11
|
*
|
58
|
Deterjan
|
21
|
5
|
242
|
8
|
4
|
*
|
280
|
Diğer
|
84
|
37
|
208
|
18
|
30
|
*
|
377
|
TOPLAM
|
421
|
177
|
692
|
78
|
141
|
2
|
1,511
|
( Bu sayfadaki bilgiler DPT kaynağındandır ve yayını serbesttir http://ekutup.dpt.gov.tr/)
|